Выбраліся мы з ямы зусім нечакана. Калі ўжо многія з пасажыраў наважыліся ісці начаваць у вёску, нехта з моладзі параіў:
- А мо трактарам паспрабаваць?
- Дык дзе ж ты яго возьмеш, той трактар?
- А мы як ехалі, я бачыў, у полі стаяў адзін. Недалёка адсюль. Я схаджу.
І хлопец пайшоў. Неўзабаве ў змроку бліснулі фары, загуў матор.
Праз колькі хвілін мы паехалі далей.
І як усё адразу змянілася. «Капялюш», якому на пачатку дарогі ўсе так ахвотна падтаквалі, быў цяпер адціснуты назад, і ніхто на яго болей не глядзеў. Хлопца ж, які ўспомніў і прывёў трактар, пасадзілі на самае лепшае месца і клапатліва захуталі ў шарсцяную хустку, каб сагрэўся: ён быў у адным касцюмчыку і прамок да ніткі...
Прыгадаўся гэты выпадак, вядома, не так сабе. Пасля таго як Карэліна абурылася, што ў яе забралі стыпендыю і аддалі Толіку Крывецкаму, і стала бедаваць, што ёй (дачцэ намесніка міністра!) не будзе цяпер за што жыць, - адносіны да Святланы ў нашай групе рэзка змяніліся. Здаецца, яна засталася такою ж - і прыгожай, і разумнай, і дасціпнай, а от адзін эпізод - і ніхто ўжо болей як бы і не заўважае яе.
* * *
Не хапае ведаў. Задыхаюся без іх, як без паветра. Толькі яны могуць памагчы мне больш глыбока асэнсоўваць розныя факты, падзеі, з'явы, больш ясна разумець жыццё.
Чытаць, чытаць і чытаць! Да слёз крыўдна, што столькі страчана. Назаўжды, беззваротна.
Я стаю пакуль што на ўзлеску высокага, магутнага бору. Многія мае аднагодкі пайшлі ў гэты лес ужо далёка наперад. Я ж усё тапчуся на месцы, цераблюся ў дробных кустах...
Але не ўсё яшчэ страчана. Можна дагнаць. Трэба дагнаць!
* * *
Тэлефанавала Надзя.
- Не чакаў? - сказала яна.
- Не чакаў, - чамусьці пакрывіў я душою.
- Ну, як жыццё? - запытала яна.
- Нічога, дзякую. Нармальна.
- А то я ўжо чула пра цябе...
- Што?
- А навошта гаварыць, калі ўсё нармальна.
- Ну, як хочаш... А што ў цябе? Як пачаўся навучальны год?
- Так сабе, сярэдне.
- Практычныя ўжо былі?
- Ага.
Памаўчалі. Недзе ў суседняй кабіне чуваць было, як мужчынскі голас радасна паведамляў: «Тры : два! Кіяўляне. Ага! Тры : два!»
- Надзя, ты чуеш мяне?
- Чую, канечне.
- Надзя, чаму ты мне нічога не пішаш?
- А што пісаць?
- Няўжо ты лічыш, што табе і на гэты раз няма пра што напісаць, не трэба нічога растлумачыць?
Яна засмяялася:
- Ага.
- Чаму ж ты тады патэлефанавала мне?
- Таму што... таму што не магла.
- Заканчвайце, - пачуўся раптам казённа-абыякавы голас тэлефаністкі.
- Да пабачэння, - адразу сказала Надзя, і ў трубцы пачуліся кароткія гудкі.
Усхваляваны, разгублены, я выйшаў з кабіны. Навошта яна тэлефанавала? Чаму нічога не сказала? І што азначае гэтае яе «не магла»? Значыць, усё-такі перажывае і яна!..
* * *
Толік Крывецкі ў выхадныя дні ездзіў некуды на раён і сядзеў потым дзён тры, пісаў крытычны артыкул аб рабоце адной бібліятэкі.
Першы варыянт, які паказаў нам Толік, мы аднадушна забракавалі. З другога ўволю пасмяяўся Касцевіч.
- Змей ты Гарыныч! - патрасаў ён лісткамі перад Толікавым носам. - Ды гэтак жа можа напісаць любы калгаснік. А ты ж студэнт-журналіст. Ну хто так піша? Паслухай...
І, зачытваючы асобныя мясціны, Касцевіч аж клаўся ад рогату.
Толік моўчкі, хмура забраў з рук Касцевіча свае аркушыкі і выйшаў з пакоя.
Вярнуўся ён недзе апоўначы, калі мы ўжо збіраліся выключаць святло. Паклаў на стол дробненька спісаныя старонкі і сказаў:
- Чытайце.
Трэці варыянт артыкула нам спадабаўся.
- Пойдзе, - аўтарытэтна заявіў Верас, і Толік расцвіў.
А сёння ён вазіў гэты артыкул у рэдакцыю. Вярнуўся невясёлы. Не прынялі.
- Чаму? - здзівіўся Верас.
- Разумееш... - палез пяцярнёю за патыліцу Толік. - Загадчык аддзела, якому я прынёс матэрыял, аказваецца, ведае загадчыцу гэтай бібліятэкі. Пісаў некалі пра яе нарыс. Дзяўчына была такі хор у калгасе арганізавала, нават з царкоўнага некалькі чалавек перацягнула.
- Ну і што?
- Ну і ён сказаў: «Давай лепш пачакаем. Тут нешта не тое. Трэба разабрацца глыбей».
- І ты згадзіўся? - падняў галаву Бугаёў.
- Згадзіўся.
- Асёл! - ажно сплюнуў Кандрат. - Колькі дзён працаваў і ўсё кату пад хвост. У цябе ж апошні рубель у кішэні. За што будзеш жыць?
- Справа не ў гэтым. Важна знайсці ісціну...
- Ну і сядзі са сваёй ісцінай! - махнуў рукою Кандрат.
Я звычайна не лезу ў спрэчкі, якія раз-пораз успыхваюць у нашым пакоі - не ўмею спрачацца. Але на гэты раз не стрымаўся: падтрымаў Крывецкага, сказаў, што калі пісаць проста дзеля таго, каб надрукавацца ці яшчэ горш - атрымаць нейкі рубель, то лепш зусім не пісаць. Нанесці чалавеку рану лёгка - паспрабуй пасля загаі яе. І калі мы хочам стаць сапраўднымі журналістамі, то не варта з гэтых гадоў шукаць лёгкага шляху...