* * *
Прачытаў сёння ў «Комсомольской правде» цікавы артыкул. Адну мясціну выпісаў спецыяльна:
«Сімпатызую тым, хто аддана і глыбока любіць навуку, але не становіцца яе пакорлівым рабом. Тым, хто асаблівую, асэнсаваную цікавасць да выбранага прадмета ўмее спалучаць з самай шырокай дапытлівасцю, хто адносіцца да вывучэння не са сляпой упартасцю крата і не з лёгкасцю страказы, а з мэтанакіраванай працавітасцю пчалы, якая збірае мёд. Для іх адзнака не служыць ні дубцом, ні пернікам, а ўсяго толькі своеасаблівым градуснікам, што паказвае тэмпературу ў іх доме...»
Што ж, дзякуй добраму чалавеку за разумную перасцярогу. Яна прымусіла мяне глыбока задумацца. Над сабою. Над тым, што зроблена, як зроблена... І зразумець: нельга чытаць без разбору, без усялякай сістэмы. Гэта ўсё роўна, што прыйсці ў вялікі лес і першае, што трапіцца на вочы, цягнуць у свой кошык. Добры грыбнік не гойсае як апантаны па лесе, не траціць дарма часу. Ён ведае, куды трэба ісці, і ведае, што яму браць.
Але які ўзяць кірунак мне, калі так хочацца ахапіць літаральна ўсё - паэзію, фізіку, філасофію, міжнародныя праблемы?.. Гэта ж бары і пушчы, толькі-толькі адкрытыя мною. Як жа іх абмінуць, прайсці міма?
А і не трэба мінаць! Добрым грыбніком не нараджаюцца - ім становяцца. І перш чым знайсці сваю запаветную мясціну, ён добра-такі папаходзіць па ўсім лесе. Вывучыць, уведае яго так, каб потым не блукаць па сваіх сцежках.
* * *
Правялі першую «паэтычную суботу». Паэтычнай прапанаваў яе назваць Фіма Слуцкі. Мы, праўда, спачатку былі запратэставалі: наш жа семінар не для адных толькі паэтаў, а і для тых, хто спрабуе свае сілы і ў празаічных жанрах - апавяданні, нарысе... Але Міхась Іосіфавіч паблажліва ўсміхнуўся і сказаў:
- Нічога. Добрая проза таксама павінна заключаць у сабе паэзію.
І мы, разважыўшы, згадзіліся - паэтычная дык паэтычная...
Сабраліся ў нашым, восемдзесят другім пакоі: усё ж такі прызнаны паэт факультэта, Валодзя Баравы, жыве не дзе-небудзь, а ў нас.
На «суботу» прыйшла амаль уся група. Не прыйшлі толькі Кірыла Зарэчны і Святлана Карэліна. Ды яшчэ чамусьці Кастусь Беленькі...
Першае паседжанне прынесла першае прыемнае адкрыццё. Аказваецца, акрамя Валодзі Баравога, Кандрата Бугаёва вершы піша і наша Люда Барташэвіч! Страшэнна бянтэжачыся, яна прачытала спачатку адзін верш, а потым, на просьбу Міхася Іосіфавіча, яшчэ і яшчэ. Міхась Іосіфавіч слухаў вельмі ўважліва, засяроджана, час ад часу ківаючы галавою, як бы ўхваляючы той або іншы радок, а калі Люда скончыла чытаць, абвёў нас задаволена-вясёлым позіркам:
- Ну што? Па-мойму, зусім няблага. А як лічыце вы?
І пачалася гаворка. Не толькі пра вершы Люды Барташэвіч - пра паэзію наогул, пра таямніцы творчасці. Нам імпанавала, што Міхась Іосіфавіч у гэтай размове не імкнуўся да ролі ментара, не прыгнятаў нікога сваёй эрудыцыяй, сваім аўтарытэтам, а, наадварот, даваў выказацца кожнаму, з нейкай асаблівай, захопленай радасцю прымаў любую цікавую, арыгінальную думку. Калі ж з чым быў не згодны, то аспрэчваў вельмі далікатна, тактоўна, як бы разважаючы ўголас, як бы дзелячыся з намі сваімі сумненнямі, і падводзіў нас да неабходнай высновы так, што здавалася, нібыта да гэтага дадумаліся мы самі.
Пад канец нашай размовы ўзнікла спрэчка пра тое, як трэба працаваць.
Мікола Верас сказаў, што трэба заўсёды прымушаць сябе садзіцца за стол - і пісаць. Валодзя Баравы не згадзіўся:
- Гвалціць сябе, штучна выклікаць натхненне? Ніколі! За пяро трэба брацца толькі тады, калі адчуваеш незвычайны душэўны ўздым, агромністае і неадольнае жаданне нешта сказаць. Нездарма ж Горкі раіў маладым: «Калі можаце не пісаць - не пішыце».
Мікола парыраваў:
- А як тады быць з крылатай фразай Юрыя Алешы: «Ні дня без радка!»? А з Пушкіным, які гаварыў, што натхненне занадта рэдкі госць і трэба, каб ён заўжды заставаў цябе за работай?
- Але той жа самы Пушкін, - не здаваўся Баравы, - прапускаў у сваіх паэмах цэлыя кавалкі, калі не было адпаведнага настрою...
Спрачаліся мо з паўгадзіны. І прыйшлі да згоды (зноў-такі не без дапамогі Міхася Іосіфавіча), што ў кожнага пісьменніка - свой метад, свой стыль працы. І гэта - натуральна. Бо нават гаршкі і то кожны майстар лепіць па-свойму. Дык хіба ж могуць быць шаблонныя рэцэпты, як пісаць і калі пісаць? Было б пра што пісаць!
* * *
Каторы ўжо дзень пасля абеду забягаю ў інтэрнат з трапяткой надзеяй: а мо будзе сёння? Бяру ёмісты пачак пісем - ёсць жа шчаслівыя людзі! - і з заміраннем сэрца перабіраю канверты. Не мне... не мне... не мне...