А сёння раніцай, яшчэ ні свет ні зара, будзіць ён мяне і ў нейкай шчаслівай ліхаманцы шэпча:
- Верш новы напісаў, Жэня. Паслухай...
Мне, канечне, хацелася ў гэты момант паслаць яго к чортавай мацеры (знайшоў калі чытаць свае вершы!), але, каб не пакрыўдзіць Валодзю, я працёр вочы і з неахвотаю сеў на саломе:
- Ну, што там у цябе?
- Слухай... - Падсунуўся бліжэй Баравы і шэптам пачаў чытаць мне аб тым, як нехта «мы» ехалі па «імкліваму, быццам нож», цячэнню ракі, як было вельмі цяжка, але яны мужна «чакалі прычала», бо ведалі: недзе над імі свецяцца «брыльянтавыя вочы зор», недзе блукае «ў павуцінні мерыдыянаў Мядзведзіца» і яшчэ, і яшчэ нешта падобнае.
- Ну?.. - скончыўшы чытаць, паглядзеў на мяне Баравы.
Я маўчаў. Што было яму сказаць? Нялёгка і нават жорстка абрушваць адразу на разгарачанае сэрца ледзяны душ крытыкі. І я пусціўся ў абход:
- А што ты, Валодзя, хацеў тут сказаць? Нешта я... не зусім зразумеў.
Баравы пагардліва хмыкнуў і палез пад коўдру.
- Заўтра зразумееш!
Пакрыўдзіўся... Шкада Баравога. На першым курсе ён пісаў неблагія рэчы. У ягоных вершах былі яшчэ тая першародная чысціня і непасрэднасць, тая няпростая прастата, якую ён прынёс з сабою ад родных ніў і бароў. У апошні ж час, пад уплывам модных сучасных паэтаў, Валодзя не ўтрымаўся і пусціўся ў мадэрнісцкія пошукі. Цяпер у яго вершах, здаецца, ёсць усё - ірваныя фразы, ашаламляльныя метафары, звышсучасныя рыфмы. Няма толькі аднаго - паэзіі.
І гэта натуральна. Ніколі і нідзе яшчэ халодны рацыяналізм, не сагрэты душэўным пачуццём, не прыносіў карысці мастацтву. Маё глыбокае перакананне: фармалістычныя выкрунтасы пачынаюцца заўжды там, дзе канчаецца здольнасць чалавека сказаць нешта сваё, арыгінальнае, проста і ясна.
Пры выпадку напомню пра гэта Валодзю абавязкова.
* * *
Сход атрымаўся надзіва кароткі.
Мы чакалі, што Зарэчны, Слуцкі будуць спрачацца з групаю, адстойваць нейкія свае правы. Але нічога падобнага не адбылося. Яны толькі сядзелі і моўчкі глыталі суровыя, непрыемныя словы крытыкі, якія кідалі ім Люда Барташэвіч, Мікола Верас, Ігар Касцевіч і іншыя нашы хлопцы.
Найбольш дасталося Фіму Слуцкаму. Тут ужо нават Кандрат Бугаёў, які не дужа любіць выступаць на сходах, і той не ўтрымаўся, папрасіў слова.
- Вось што я табе скажу, Фіма... - марудна, з натугаю вымаўляючы словы, нібы варочаючы камяні, павярнуўся Кандрат да Слуцкага. - Канечне, канцэрт - рэч прыемная. Асабліва калі слухаць яго ў рабочы час. Толькі няма чаго, панімаеш, шукаць дурняў і на чужым гарбу ехаць у рай. Цябе прыслалі сюды капаць бульбу, дык, будзь добры, капай. Як і ўсе. Вот так!
- Дарэчы, пра канцэрт, - падняўся Валодзя Баравы. - Я маю на ўвазе не той канцэрт, на які ты, Фіма, учора ездзіў, а той, пра які яшчэ тыдзень назад ты так горача гаварыў старшыні калгаса і нават падахвоціўся яго арганізаваць. Думаю, што нам цяпер проста няёмка адступаць, раз паабяцалі.
На гэтым наш сход і закончыўся.
Ніякага пратакола, ніякіх пакаранняў нікому мы не пісалі. Аднак размова была не марнай. Сёння на поле выйшлі ўсе да аднаго. Фіма ж Слуцкі разгарнуў кіпучую дзейнасць вакол будучага канцэрта.
* * *
Восень...
Маўклівая журба разліта навокал. У нізкім расхрыстаным небе. У аголеных дрэвах. На нерухомай, настылай за доўгую ноч вадзе.
Раніцаю ўсё часцей бываюць туманы - густыя, золкія.
На дрэвах маўкліва, бы ў нейкай задуме, сядзяць мокрыя вераб'і. На лісці, на лаўках, на траве - халодная раса.
Нават людзі і тыя, здаецца, прыкметна пацішэлі. Ходзяць больш спакойна, задуменна.
* * *
Забягаў надвячоркам на пошту і спаткаў там Ларысу. Убачыўшы мяне, яна неяк па-дзіцячы збянтэжылася, пачырванела ўся і, каб схаваць гэту сваю збянтэжанасць, узялася папраўляць касу. Разгубіўся і я. Нейкі момант мы стаялі, не ведаючы, з чаго пачаць размову.
- А што гэта цябе нідзе не відаць? - папытала яна і, какетліва нахіліўшы галаву, усміхнулася мне - прыветліва, хораша.
- Ды заняты быў...
- І сёння таксама?
- Не. Сёння якраз вечар свабодны.
- Праўда? - яна паглядзела мне проста ў вочы, як бы шукаючы ў іх нешта важнае, неабходнае для сябе, і нечакана прапанавала: - Давай тады крыху пагуляем.
Мы пайшлі ўздоўж вуліцы. Калі параўняліся са школай, Ларыса паказала на сад, які віднеўся адразу за школьным будынкам, сказала: