- Хто гэта будзе слухаць? Старызну нейкую выцягваем...
- Сам ты старызна! - накінуўся на яго Валодзя Баравы. - Што, можа, лепш твае модныя, бяздушныя шлягеры?
- Шлягеры не шлягеры, а добрых сучасных песень трэба было б болей.
- Не, вы паглядзіце на гэтага піжона, - абурыўся Валодзя. - Тыдня не пажыў у горадзе, а ўжо нос верне ад матчыных песень, ад роднай мовы.
Усе зашумелі. Адны падтрымлівалі Вераса, другія - Баравога. Фіму ледзьве ўдалося аднавіць парадак. Рашэнне прынялі кампраміснае: Валодзеў рэпертуар урэзаць, затое дабавіць некалькі сучасных песень.
Зарэчны ўдзельнічаць у канцэрце катэгарычна адмовіўся.
* * *
І вось нарэшце канцэрт.
У клубе - паўнютка людзей. Мы стаім на сцэне (заслона пакуль закрыта) і хвалюемся, ніяк не адважваемся пачынаць. Фіма Слуцкі злуе:
- Ды хопіць вам дрыжаць! Аб'яўляю, - і рашуча рассоўвае ў бакі заслону.
Першую песню спяваем хорам. Дружныя воплескі гледачоў падбадзёрваюць нас. Алесь Шульга, апрануўшыся пад клоўна, паказвае свае камічныя фокусы. У зале смяюцца, доўга і ахвотна пляскаюць.
- Поўны парадак! - узрушана-шчасліва прыбягае да нас за кулісы Фіма Слуцкі. - Цяпер ваш нумар, дзяўчаты.
Лена Кудлатая, Люда Барташэвіч і Валодзя Баравы выконваюць «Чырвоную вішню», «Касіў Ясь канюшыну». Высокія чыстыя галасы дзяўчат, адцененыя густым, мяккім барытонам Валодзі, гучаць прыгожа, эмацыянальна. Зала не адпускае спевакоў. Даводзіцца спяваць і тыя песні, што былі выключаны з праграмы.
Валодзя Баравы вяртаецца за кулісы з выглядам пераможцы. Шукае вачыма Міколу Вераса і акідвае яго позіркам, поўным з'едлівай пагарды.
На сцэне Кандрат Бугаёў! Здаравенны, шыракаплечы, ён трымае гармонік, здаецца, у адных пальцах - як мядзведзь цукерку. Па зале пракочваецца лёгкі шумок. Кандрат чакае якую хвіліну і расцягвае мяхі. Прыпеўкі ідуць пад суцэльны рогат і воплескі.
Канюхі ўвялі закон:
Ставіш пляшку - будзе конь.
Не паставіш - будзь здароў!
Зазімуеш ты без дроў.
Дасталося і старшыні.
Гаварыў Жарэцкі тост:
«Цераз Лаўлю будзе мост».
За зімой ідзе зіма,
А маста усё няма!
Канцэрт вяскоўцам спадабаўся.
Дадому мы ішлі ўсе разам, яшчэ і яшчэ раз прыгадваючы кожную драбніцу, кожную дэталь вечара. Як зблізіла, аб'яднала нас радасць агульнай перамогі.
Не было сярод нас толькі Кірылы Зарэчнага. Ён, здаецца, не быў нават у клубе.
* * *
На досвітку мы прачнуліся ад лютага холаду. За ноч наша хатка выстудзілася так, што тоненькія, выцертыя коўдры, якія мы прыхапілі з сабою з Менска, ужо не грэлі зусім, хоць мы і хуталіся ў іх з галавою.
Страшэнна не хацелася ўставаць, выпаўзаць са сваіх нор у гэтую халадэчу.
- Грамадзяне-бульбянікі, падымайцеся - вас чакаюць вялікія справы!
Гэта ўжо Шульга! Вечна ўспорацца ні свет ні зара і дзярэ сваё горла.
На дварэ быў першы асенні замаразак. Трава пасівела ад інею, і на ёй, калі прайсці, заставаліся выразныя сляды. У вядры, што стаяла на двары, замерзла вада. Прабіўшы кубкам звонкі лядок, весела мыліся халоднай, ажно пякучай вадой.
Першае дыханне зімы...
* * *
Два дні я не браўся за гэты сшытак. Не мог. Не падымалася рука.
Два дні мы ходзім як не свае.
Здарылася непапраўнае. Трагічна загінуў Алесь Шульга.
У той дзень мы працавалі непадалёку ад праклятага моста цераз Лаўлю. Скончыўшы капаць, мы пайшлі да рэчкі мыць рукі. Хто памыў ужо, хто яшчэ таптаўся на беразе, калі на дарозе паказаўся трактар. Ён кіраваў прама на мост.
- Куды яго чорт нясе? - здзівіўся Ігар Касцевіч. - Тут жа нават коньмі баяцца ездзіць.
Ля самага моста трактар рэзка спыніўся, як аб што спатыкнуўся. З кабіны выскачыў замурзаны па самыя вушы мужчына і, не ўтрымаўшыся на нагах, пахіснуўся.
- Ну, гэтаму цяпер мора па калена, - сказаў Валодзя Баравы. - Зараз ён пачне фарсіраваць Лаўлю.
Мужчына няпэўнай хадою пайшоў па мосце, выпрабоўваючы нагою жэрдкі - ці вытрымаюць. У адным месцы ён паслізнуўся і ледзь не зваліўся ў ваду.
Мы засмяяліся.
- Эй, асцярожна там, мост разваліце!
Трактарыст падняўся, паціраючы седала.
- Маць тваю... Моста людскага не зробяць!
Убачыўшы нас, запытаў весела:
- Ну што, камсамольцы, праскочыць тут мая пасудзіна?
Алесь адказаў жартам:
- Калі яна ўмее скакаць, то, можа, й пераскочыць.
А Валодзя параіў сур'ёзна:
- Аднак лепш аб'ехаць.
- Гэта я знаю і без вас. Але пакуль я аб'еду, дык і крама зачыніцца. А ў мяне пільная патрэба...
Ён пстрыкнуў пальцамі па горле і задаволена рагатнуў.
Мы ўсё яшчэ думалі, што чалавек проста жартуе, пацвельваецца з намі, таму не сталі нават спрачацца, адгаворваць: ат, патрэплецца сабе дый паедзе куды трэба. І зноў заняліся кожны сваім клопатам. Але тут Лена спалохана закрычала: