Адганяю думкі прэч, стараюся засяродзіцца на чым-небудзь іншым - і ўсё роўна вяртаюся да аднаго і таго ж: да апошняй нашай размовы. Ці правільна я зрабіў? Ці не страціў я разам з Надзяй тое, што прыходзіць да чалавека, можа, адзін раз у жыцці?
Сёння пра гэта гаварылі з Міколам Верасам. Ён, дарэчы, ужо выпісаўся з бальніцы, але на заняткі пакуль не ходзіць - урач параіў колькі дзён пабыць дома. Дык вось Мікола, выслухаўшы мае сумненні, мае душэўныя пакуты, пераканана сказаў:
- Я так не рабіў бы.
- А як?
- Жаніўся б. Ты ж кахаеш яе, Жэня.
Ах, Божа мой! Каб жа ўсё было такім простым і ясным, як здаецца збоку. Канечне, я мог бы жаніцца. Асабліва гэтым летам. Адно маё слова, і яна, адчуваю, згадзілася б. Але ж нешта мяне стрымлівала? Няўжо толькі розум? Нешта ж, мусіць, чула і сэрца...
Дык чаго ж я перажываю, пакутую? Бо кахаў, кахаю Надзю яшчэ і цяпер.
Як жа гэта ўсё вырваць з сэрца, вытравіць з памяці - не ведаю. Ведаю адно: бедаваць, падаць духам - сорамна для мужчыны. Трэба сцяць зубы - і працаваць, працаваць, працаваць!
* * *
Снілася яна... Зноўку мы былі разам, гаварылі, цалаваліся. І так хораша, так бясконца хораша было мне...
Колькі ж гэта ўсё будзе цягнуцца? Няўжо мне вечна хадзіць з гэтай незагойнаю ранай? Вечна наяве, у снах, у марах вяртацца да яе, думаць пра яе?
Спачатку, калі я дазнаўся пра вяселле, я быў амаль спакойны. Я нават баяўся гэтага спакою, як нечага ненармальнага. Памятаю, гэткі ж ледзяны страх апанаваў быў мяне аднойчы, калі я на тартаку парэзаў руку. Была глыбокая рваная рана, раструшчаная косць, а кроў не ішла. Нават нічога не балела. І гэта было самае страшнае...
Цяпер я баюся іншага: што ніколі ў сваім сэрцы не загаю гэтага шчымлівага, пакутлівага болю. Лепш бы ўжо ён, гэты боль, ударыў мяне адразу, апёк, спапяліў - і ўсё.
* * *
Калі б можна было мой сённяшні стан назваць адным словам, то, напэўна, самае дакладнае было б «абыякавасць». Так, поўная, глыбокая абыякавасць да ўсяго. Не хочацца ні пісаць, ні чытаць, ні нават рухацца. Усё валіцца з рук. І толькі неверагодным намаганнем волі прымушаеш сябе раніцай уставаць, збірацца, ісці на заняткі (навошта, які гэта цяпер мае сэнс?), некаму нешта адказваць, нешта з некім гаварыць (няўжо ім не надакучыла гэта пустая, бясконцая балбатня?)...
Жыву бы ў якім тумане. Цяжкі одум апанаваў мяне і засланіў перада мною свет. Нібыта хто выключыў ува мне жыццёвую энергію, усе пачуцці і жаданні, і засталося адно толькі скамянелае цела, якое рухаецца само па сабе, механічна, без удзелу маёй волі і свядомасці.
Учора, ідучы з заняткаў, зайшоў у нейкую чужую, малазнаёмую вуліцу і доўга не мог зразумець: дзе я? чаго я тут? А сёння замест электрабрытвы ўключыў прас і хацеў пагаліцца. Хлопцы зарагаталі - апомніўся...
* * *
Учора была нядзеля, і Валодзя Баравы амаль сілком выцягнуў мяне за горад, на лыжную прагулку.
Валодзя прапанаваў з'ездзіць у Зялёнае. Гэта кіламетраў за дваццаць ад Менска. Там наш універсітэт мае неблагую спартыўную базу - пункт пракату, двухпавярховы спальны корпус, сталоўку.
Прыехаўшы сюды з самай раніцы, мы з Валодзем узялі лыжы і адразу ж падаліся ў лес, які цягнецца тут на дзесяткі кіламетраў вакол.
Дзень выдаўся сонечны, ясны, з лёгкім марозікам. Спачатку ішлі ціха, слухаючы, як мякка парыпвае пад лыжамі свежы, нацярушаны за ноч снег, як ценькае дзесьці ўгары, пералётваючы ўслед за намі з сасны на сасну, нябачная сініца. Чыстае, ажно, здаецца, нейкае звонка-крыштальнае паветра прыемна бадзёрыла.
Праз які кіламетр Валодзя азірнуўся і крыкнуў мне з выклікам:
- Ану, дагані-і!
І рэзка рвануў наперад, толькі замільгалі ў паветры канцы лыж ды завіхурыў па баках снежны пыл, узняты кольцамі палак. Дагнаць Валодзю на лыжні не так проста - пастаянны ўдзельнік розных спаборніцтваў, першы спартыўны разрад. Апошнім часам, праўда, трэніроўкі закінуў, але хватка былая засталася. Нараўне з ім хадзіць можа хіба што Мікола Верас, які ў свой час таксама займаўся ў секцыі. Мне ж ні разу не даводзілася мерацца сіламі з Баравым адзін на адзін, і я вырашыў прыняць яго выклік.
Нейкі час мы ішлі ў адным тэмпе. На спуску з гары я нават дагнаў быў Валодзю, наступіўшы яму «на пяты», але як толькі лыжня выбралася на роўнае, адлегласць паміж намі зноў стала расці.
З усіх сіл налягаў я на палкі, імкнуўся ісці гэтак жа, як Валодзя, энергічна, размашыста, а рухаўся, здавалася, на адным месцы. Лыжы мае то аддавалі назад, то саслізгвалі набок, у снег, то чапляліся на паваротах за кусты ці якое галлё. Пот цёк па твары, капаў з носа, не хапала - аж балела ў грудзях - паветра, цяжкімі, непаслухмянымі зрабіліся ногі, і я адставаў усё больш і больш...