Нарэшце пакутлівы вальс скончыўся. Я з палёгкаю ўздыхнуў і паплёўся ў самы далёкі кут, каб схавацца ад чужых вачэй, каб не бачыў ніхто майго сораму. Я сказаў сабе, што як толькі пачнецца наступны танец, пайду дадому. Хай сабе танцуе з кім хоча!
Аб'явілі развітальнае танга. Іван Пятровіч зноў запрасіў Надзю, і адразу пачаў нешта ажыўлена, са смехам расказваць ёй. Мне трэба было ісці, але тая ж таямнічая сіла не толькі нікуды не пусціла мяне з клуба, але і прымусіла, як злодзея якога, цішком сачыць за імі. Я не хацеў і стараўся не глядзець на яе і ўсё роўна бачыў кожны яе рух, кожны паварот галавы. І недзе, у нейкі момант, я раптам са здзіўленнем адчуў, што ў маёй душы ўсё большым, усё мацнейшым становіцца адчуванне, нібыта я выплываю з цёмнай, халоднай глыбіні на паверхню. Не, знешне Надзя была такою ж, як і раней. Слухала Івана Пятровіча, смяялася. І, бадай, ніхто, можа, нават сам Іван Пятровіч нічога і не заўважыў, але я выразна ўбачыў у ёй перамену. Яна слухала, але слухала з перабольшанай, знарок падкрэсленай увагай. Яна смяялася, але ў кожнай яе ўсмешцы адчувалася нейкая змушанасць. Я ўбачыў гэта - і сэрца маё адразу забілася радасна і адыходліва...
Танцы скончыліся. Усе адразу паўставалі, загаманілі, стоўпіліся ля дзвярэй. Але нікога, акрамя Надзі, я не бачыў. Вось яна кіўнула нешта галавою Івану Пятровічу і пайшла апранацца. Вось яна са сваёй сяброўкай Шурай накіравалася да дзвярэй. Выйшла на ганак. Азірнулася, быццам каго шукаючы. Я ўжо намерыўся быў падысці, але тут яна спусцілася па прыступках і хутка пайшла па сцежцы, што вяла цераз невялікі сквер да яе дома.
У гэты момант паўз мяне прабег Іван Пятровіч і, на хаду зашпільваючы паліто, кінуўся следам за Надзяй...
* * *
Паказвалі новы фільм, і вечарам, да пачатку сеанса, я надумаўся зайсці па Надзю.
Учарашнія танцы пакінулі ў маёй душы прыкрае, раздвоенае пачуццё. Было і крыўдна, што яна так холадна, нават жорстка абышлася са мною, і разам з тым, я не мог не адчуваць сваёй віны за ўсё, што адбылося ў клубе. Кавалер, называецца! Прастаяў цэлы вечар як пень, двух слоў звязаць не змог, а яшчэ, калі яна глянула не так - пакрыўдзіўся, распусціў нюні.
Але што я магу зрабіць? З іншымі я таксама і смелы, і вясёлы, і дасціпны. А з ёю, асабліва на людзях, - як хто падменьвае, сам сябе не пазнаю. Атрымліваецца нейкі парадокс: маё каханне стала маёй жа перашкодай. Няўжо яна не разумее гэтага?
З такімі думкамі і з жаданнем загладзіць як-небудзь учарашнюю няёмкасць я і зайшоў да Апанасенкаў у хату. Зайшоў, адчыніў дзверы ў яе пакой - і аслупянеў. За сталом - побач з Надзяй і Кацярынай Мікалаеўнай - сядзеў Іван Пятровіч! Гэта было так нечакана, што ў першае імгненне мне здалося, быццам я ўскочыў у полымя.
Збянтэжыліся і за сталом. Надзя глядзела на мяне не то спалохана, не то разгублена, з застылай усмешкай. Яна, відаць, не чакала, што я прыйду сюды сам, без запрашэння, і цяпер, перад Іванам Пятровічам, не ведала, што рабіць, як сябе паводзіць.
Выручыла Кацярына Мікалаеўна.
- Ну, Жэня, цябе як сам Бог паслаў! - засмяялася яна роблена-абрадавана. - А то мы тут проста пакутуем без чацвёртага іграка. Давай распранайся і садзіся хутчэй.
- Не, не... дзякую... - праказаў я нейкім чужым голасам, стараючыся нікому не глядзець у вочы, бо твар мой ажно гарэў ад сораму. - Я толькі на хвіліну. Фільм скора пачынаецца...
- І праўда, - падхапілася адразу Надзя, - пойдзем лепш у кіно.
У клуб мы ішлі ўтраіх. І хоць на душы ў мяне тварылася чорт ведае што, я вымушаны быў не падаваць выгляду. Перасільваючы сябе, нешта гаварыў, нават смяяўся.
У зале Іван Пятровіч сеў недзе ля хлопцаў, я з Надзяю - побач.
За ўвесь сеанс не праказалі ні слова - ні я, ні яна. Моўчкі ішлі назад. Яна, праўда, колькі разоў паглядвала на мой хмуры твар, наважвалася, я адчуваў, нешта сказаць, але не сказала. На мяне ж найшла нейкая зацятая абыякавасць. Я маўчаў, і мне было ўсё роўна - злуе яна на гэта ці не, думае што ці не думае...
Ля веснічак Надзя прыстояла, прапанавала вінавата-нясмела:
- Дык зойдзем да нас?
Я адмоўна пакруціў галавою.
- Ну, як хочаш, - сказала яна адразу ж і суха. - Да пабачэння.
І толькі тады, як заціхлі на двары яе крокі і я застаўся адзін у нямой і настылай цемры, быццам што надламалася ў маёй душы - і ў халодную скамянелую пустату, якую я адчуваў да гэтага, рынулася нешта пякуча-расплаўленае, і сэрца захлынулася ад болю, злосці, адчаю...
* * *
Многія кажуць: за каханне трэба змагацца. Маўляў, кропля і камень дробіць, таму - больш цярплівасці, больш настойлівасці.