На гэтыя гаспадарчыя работы ў мяне пайшоў увесь трэцi год майго жыцця на выспе.
РАЗДЗЕЛ ЧАТЫРНАЦЦАТЫ
Рабiнзон будуе лодку i шые сабе новае адзенне
Вы можаце не сумнявацца, што ўвесь гэты час мяне не пакiдалi думкi пра зямлю, што вiдаць была з другога берага. У глыбiнi душы я не пакiдаў шкадаваць, што пасялiўся не на тым беразе: мне ўсё здавалася, што, калi б я бачыў перад сабою тую зямлю, як-небудзь я знайшоў бы магчымасць дабрацца да яе. А ўжо калi б я дабраўся да яе, то мне, магчыма, удалося б i выбрацца з гэтых мясцiн на волю.
Вось калi я не раз успамiнаў свайго маленькага прыяцеля Ксуры i сваю доўгую шлюпку з бакавым ветразем, на якой я прайшоў уздоўж афрыканскiх берагоў больш за тысячу мiляў.
Я вырашыў зiрнуць на наш карабельны бот, якi яшчэ ў тую буру, калi мы пацярпелi караблекрушэнне, выкiнула на выспу за некалькi мiляў ад майго жытла. Гэта лодка ляжала непадалёку ад таго месца, куды яе выкiнула. Прыбоем яе перакулiла дагары дном i аднесла крыху вышэй, на пясчаную водмель; яна ляжала на сухiм месцы, i вады вакол яе не было.
Калi б я здолеў адрамантаваць i спусцiць на ваду гэту шлюпку, я змог бы без асаблiвай цяжкасцi дабрацца да Бразiлii. Але для такой работы адной пары рук было мала. Мне няцяжка было зразумець, што аднаму мне зрушыць гэту шлюпку з месца гэтак жа немагчыма, як, скажам, зрушыць з месца маю выспу. I ўсё роўна я вырашыў паспрабаваць. Я накiраваўся ў лес, насек тоўстых жэрдак, якiя павiнны былi служыць мне рычагамi, вычасаў з чурбакоў два каткi i ўсё гэта перацягнуў да шлюпкi.
"Каб толькi мне здолець перавярнуць яе на дно, - казаў я сабе, - а адрамантаваць яе - справа няцяжкая. Атрымаецца такая выдатная лодка, што на ёй смела можна будзе рушыць у мора".
I я не пашкадаваў сiлы на гэту бескарысную работу.
Я патрацiў на яе тры цi чатыры тыднi. Мала таго: калi я, нарэшце, зразумеў, што ў мяне не хопiць сiлы зрушыць такое цяжкае судна, у мяне ўзнiк новы план. Я ўзяўся адкiдаць пясок ад аднаго борта лодкi, разлiчваючы, што, калi лодка пазбавiцца пункту апоры, яна сама перавернецца i стане на дно; адначасова я падкладаў пад яе аскабалкi дрэва, каб, перавярнуўшыся, яна стала менавiта туды, куды было мне патрэбна.
Лодка сапраўды стала на дно, але гэта зусiм не наблiзiла мяне да мае мэты: я ўсё роўна не мог спусцiць яе на ваду. Я нават не мог падвесцi пад яе рычагi i нарэшце быў вымушаны адмовiцца ад свае задумы. Але гэта няўдача не адбiла ў мяне ахвоты зрабiць яшчэ спробу дабрацца да мацярыка. Наадварот, калi я ўбачыў, што ў мяне зусiм няма нiякай магчымасцi адплыць ад абрыдлага берага, маё жаданне пусцiцца ў акiян не толькi не аслабела, а, наадварот, зрабiлася яшчэ мацнейшае.
Нарэшце мне прыйшло ў галаву: а цi не паспрабаваць мне самому зрабiць лодку або, яшчэ лепш, пiрогу, накшталт тых, якiя робяць у тутэйшых шырынях туземцы?
"Каб зрабiць пiрогу, - разважаў я, - не патрэбна амаль нiякiх прылад, таму што яе выдоўбваюць з суцэльнага ствала дрэва; такую работу адолее i адзiн чалавек".
Адным словам, зрабiць пiрогу, здавалася мне, не толькi магчыма, але нават i вельмi лёгка, i думка пра гэту работу была для мяне вельмi прыемная. З вялiкiм задавальненнем думаў я пра тое, што мне будзе лягчэй нават чым дзiкунам справiцца з гэтай справай.
Я не задаваў сабе пытання, як я спушчу сваю пiрогу на ваду, калi яна будзе гатова, а мiж тым гэта перашкода была куды больш iстотная, чым недахоп iнструмента.
Я з такiм захапленнем марыў пра маё будучае падарожжа, што нi на секунду не спыняўся на гэтым пытаннi, хоць было зусiм вiдавочна, што куды лягчэй правесцi лодку сорак пяць мiляў морам, чым цягнуць яе сорак пяць ярдаў па зямлi, якая аддзяляе яе ад мора.
Адным словам, у гэтай гiсторыi з пiрогай я паводзiў сябе такiм дзiваком, якога толькi можа разыграць чалавек пры поўным розуме.
Я цешыўся сваёй выдумкай, нават не паспрабаваўшы ўзважыць, а цi хопiць у мяне сiлы, каб здзейснiць яе.
Нельга сказаць, каб думка пра спуск пiрогi на ваду не прыходзiла мне ў галаву - не, яна прыходзiла, але я не даваў ёй ходу, заглушаючы яе кожны раз недарэчным довадам: "Спачатку зробiм лодку, а там падумаем ужо, як яе спусцiць. Не можа быць, каб я нiчога не прыдумаў!"
Вядома ж, усё гэта было вар'яцтва! Але мая распаленая мара аказалася мацней за ўсякiя развагi, i я, доўга не думаючы, узяўся за сякеру. Я ссек цудоўны кедр, якi меў пяць футаў дзесяць дзюймаў у папярэчнiку ўнiзе ля камля, а ўверсе, на вышынi дваццацi двух футаў, - чатыры футы адзiнаццаць дзюймаў; затым ствол паступова танчэў i, нарэшце, разгалiноўваўся.
Можна ўявiць сабе, як лёгка было мне звалiць гэта велiзарнае дрэва!
Дваццаць дзён я сек толькi адзiн ствол, заходзячы то з аднаго, то з другога боку, ды яшчэ чатырнаццаць дзён мне спатрэбiлася, каб ацерабiць галiны. Цэлы месяц часаў я сваю калоду, намагаючыся вычасаць хоць нешта падобнае на кiль, таму што без кiля пiрога не здолела б трымацца на вадзе прама. А тры месяцы пайшло яшчэ на тое, каб выдаўбаць яе знутры. На гэты раз я абышоўся без агню: усю гэту непамерную работу я зрабiў малатком i долатам. Нарэшце ў мяне атрымалася цудоўная пiрога, якая смела магла падняць чалавек дваццаць пяць, а гэта значыць i мяне з усiм маiм грузам.
Я быў у захапленнi ад цуда свае працы: нiколi ў жыццi я не бачыў такое вялiкай лодкi з цэлага дрэва. Затое ж i каштавала яна мне дорага! Колькi разоў давялося мне, знемагаючы ад стомы, прыкласцiся да гэтага дрэва сякерай!
Аднак, як бы там нi было, палова справы была зроблена. Заставалася толькi спусцiць лодку на ваду, i я не сумняваюся, што, калi б гэта мне ўдалося, я накiраваўся б у самае вар'яцкае i самае адчайнае з усiх марскiх падарожжаў, якiя калi-небудзь распачыналiся на зямным шары. Але ўсе мае намаганнi спусцiць яе на ваду аказалiся марныя: мая пiрога засталася там, дзе была!
Ад лесу, дзе я збудаваў сваю лодку, да вады было не больш за сто ярдаў, але лес стаяў у катлавiне, а бераг быў высокi, абрывiсты. Гэта была першая перашкода.
Праўда, я адважна вырашыў яе знiшчыць: трэба было зняць усю лiшнюю зямлю такiм чынам, каб ад лесу да берага ўтварыўся пакаты нахiл. Страшна ўспомнiць, колькi сiлы ўклаў я ў гэту працу, але хто пашкадуе свае апошнiя сiлы, калi гаворка iдзе пра тое, каб дабiцца волi!
Такiм чынам першая перашкода была знiшчана: дарога для лодкi гатова. Але гэта не дало вынiкаў: колькi я нi бiўся, я не мог зрушыць з месца маю пiрогу, як раней не мог зрушыць карабельную шлюпку.