— Да чаго я дажыўся... Ужо мухі на мне кадрылю танчаць!.. Пэўна, старасць надыходзіць.
— Мух трэба вытруціць, — адгукаецца пан Заблоцкі. — Чым гэта іх дзеўка Дрыпа звяла? Чакай! Прыгадаў! Грыбы нейкія былі, чырвоныя, у гарошак. — Мухаморы, — падказвае пан Кубліцкі.
— Во-во, мухаморы! Збірайся, пане Кубліцкі, хадзем у лес па мухаморы, пачастуем мух грыбной поліўкай!.. Але мухі, пачуўшы такую навіну, не чакаюць, пакуль паны назбіраюць мухамораў. З жаласным гудзеннем яны вылятаюць у вакно.
Пан Кубліцкі дужа гэтым цешыцца, а пан Заблоцкі — не надта.
— Мухі — не самае страшнае ліха, — бурчыць ён. — Горшая за мух моль. Зірні, пане Кубліцкі, як бараду аб'ела!..
Пан Кубліцкі глядзіць: праўда, палова барады аб'едзеная.
— Можа і яе, моль, значыцца, тручануць мухаморамі? — раіць ён дружбаку.
— Не, — паныла кажа пан Заблоцкі, — гэта будзе няхораша. Трэба галіцца, нічога не паробіш. Бяры брытву, пане Заблоцкі. Брытва ў паноў ганаровая, ёй год дзвесце, не меней. Яшчэ продак ёю галіўся, пан Крыштап Халімон Кубліцкі. Адно што заіржэлая крыху. Але пан Кубліцкі — цырульнік адмысловы. Ён і гэтай іржавай брытвай здолеў пана Заблоцкага парэзаць. — Вой-вой-вой! — лямантуе пан Заблоцкі і хапаецца за шчаку. — Ну й канавал жа ты, пане! Рэзаў бы адразу нос ці вуха! — І гэта можна, — разгублена мармыча пан Кубліцкі. — Тфу! — плюецца ўшчэнт раззлаваны пан Заблоцкі, выходзіць з хаты, ляснуўшы дзвярыма, і шыбуе проста ў Смургоні, да знаёмага нам пастрыгача. Таго, што дзеўцы Дрыпе модную прычоску рабіў. Пастрыгач апрацоўвае пана Заблоцкага па апошняй пранцузкай модзе — нагала. Здымае бараду, вусы й рэштку чупрыны — усё чыста.
Пан Кубліцкі, пабачыўшы дружбака ў новым абліччы, пляскае ў далоні і кісне ад смеху.
— Нічога, што барады няма, — бурчыць пан Заблоцкі. — Яна шляхціцу і не да твару зусім. Затое колькі молі ляснула! Але неўзабаве паноў падпільноўвае новая, найгоршая навала — нашэсце прусакоў. Запаланілі ўсю хату — прусакі-дзяды з даўгімі сівымі вусамі, прусакі-кавалеры, тоўстыя прусачыхі-маладзіцы, прусачаняты розных калібраў. Жывяцца ўсім, што ў хаце ёсць, не грэбуюць нічым — ні рэпнай поліўкай, ні рэпнымі біфштэксамі. А што ўжо брудзяць... Горш ад мух. Дабраліся нават да панскіх партрэтаў.
— Сёння пана Крыштапа Халімона прывялі ў непрыстойны выгляд... — у скрусе кажа пан Кубліцкі.
— Як пан церпіць! Гэта ж фамільная абраза! — крычыць пан Заблоцкі і раз'юшана грукае кулаком. — Абвяшчайма прусакам вайну!
Употай паны спадзяваліся, што да бойкі справа не дойдзе. Маўляў, прусакі напалохаюцца адных пагрозаў ды пырснуць прэч з хаты. Але гэтая жамяра сталася больш вытрыманай. Пагрозы панскія ім аніяк не абыходзяць. Як і раней, прусачыхі яйкі нясуць, старыя прусакі газеты (панскія) чытаюць, малыя прусачаняты гуляюць у хованкі. І ўсе разам трушчаць усё, што жуецца, а што паскудзяць — дык з падвойнай хуткасцю.
Пан Заблоцкі аддае загад распачаць баявыя дзеянні. Дастаюць са сховаў знаёмую нам ужо дзедаву стрэльбу. Тую самую, з якой паны хадзілі ў паход падчас вайны паміж князем Дрыгайлам ды каралём Гарбузом XVIII. Замест куляў, як і тады, пойдзе ў ход пражаны гарох.
Стрэльба ўмацоўваецца на падваконні, страляць будуць знадворку. Пан Заблоцкі пачынае аддаваць каманды:
— Зарадзіць стрэльбу гарохам! Навесці зброю! Запаліць кнот!
Плі!
— Бах! Бах! Бах! — грымяць стрэлы.
Пражаны гарох лупіць па сценах, шафах, камодах. Дастаецца і панскім продкам.
— Вой! Пану Крыштапу Халімону ў лоб трапіла!.. — стогне пан Кубліцкі.
— Што зробіш! На вайне як на вайне! Плі! — крычыць у запале пан Заблоцкі.
Прусакі замітусіліся, забегалі. Замільгалі ножкі, вусікі, пыскі. Прусачыны камандзір ставіць усіх у шыхт, і прусачынае войска спешна, але арганізавана адступае — праз вокны, дзверы, шчыліны. Панеслі з сабой забітых, параненых, нямоглых, яйкі і прусачкоў-немаўлятак. Праз колькі хвілінаў у хаце не застаецца аніводнага прусака. — Віват! — радуюцца паны. — Вікторыя!
І спяшаюцца напоўніць келіхі рэпным віном — перамогу каб адзначыць.
Але неўзабаве высветліцца, што зарана яны радаваліся. Бо назаўтра ў хаце ізноў поўна прусакоў — як усё адно й не сыходзілі яны нікуды.
— Адкуль жа яны бяруцца? — дзівіцца пан Кубліцкі. — Пайду папытаюся ў вёсцы.
Увечары ён прыносіць з вёскі навіну.
— Прусакі перабягаюць сюды ад пана Цяртухі, з суседняга фальварка. Пан Цяртуха — аматар прусачыных гонак. То ён адмыслова іх выводзіць, каб у гонках удзельнічалі. Столькі нагадаваў, што ў фальварку ім ужо цесна. Вось яны і разбягаюцца па ўсіх суседзях.