Што паробіш? Паны згаджаюцца і свінню купіць, і клетку. Інакш кажучы, яны купляюць свінку разам з клеткай. Свінка зусім маленькая, можна сказаць, мініятурная. Яна сядзіць у клетцы на жордачцы і спявае прыемным голасам розныя шляхецкія рамансы. Гэта панам Кубліцкаму ды Заблоцкаму вельмі падабаецца, а кату Буркуну не вельмі. Ён пачынае бурчаць: — От завялі цацу! Была б з яе хоць якая карысць! Хаця б сала якое! А то — тфу!..
То ж адкуль узяцца на ёй сала, калі свінка не есць анічога, што звычайныя свінні ядуць. Паны частуюць яе цукеркамі, тартамі мігдаловымі, цукатамі, сочывам, аранжыкамі, бананамі, авакадам, баабабам, цытрынай, маслінай, чакалядай, мармялядай ды іншай заморскай стравай. Свінка ўсё спраўна чысціць, але выгляд у яе нейкі невясёлы, вочы задуменныя, а на спінцы замест шчацінкі прарэзваюцца крыльцы. Словам, высвятляецца, што рыжа-лысы не падмануў: гэта напраўду лятучая свінка.
Надыходзіць восень. І ўсё часцей паны хіжа паглядаюць на каляндар, потым шматзначна — на свінку. Пан Кубліцкі падымае ўгору палец і кажа:
— Калядачкі далёка, кілбасачкі высока. Калядачкі наблізіліся, кілбасачкі панізіліся. Калядачкі блізка, кілбасачкі нізка. Пасля чаго выразна паглядае на свінчыны кумпячкі. А яны, трэба сказаць, за лета ладна такі акругліліся. Нягледзячы на тое, што свінка жывілася аднымі кандытарскімі вырабамі. Пры гэтых словах свінка пачынае асабліва турбавацца, як быццам прадчувае, што агульны свінячы лёс яе не абміне. І хто яе пашкадуе? Ніхто. Апроч ката Буркуна, які даўно ўжо цікуе за свінчыным жыццём. А ў рэшце рэшт кажа:
— Кепская твая доля. Мяне хоць у клетку не садзяць, хаця таксама жыццё не цукар. Як жа табе дапамагчы? А што свінка яму адкажа? Яна кацінай мовы не ведае. Яна пачынае лопаць крыламі і шчабятаць, нібы канарэйка. І кот, здаецца, разумее ейнае шчабятанне.
— Ясна, — кажа ён. — На волю хочаш. Волю ўсе любяць. Ну, што ж... Ляці, птушачка!
З гэтымі словамі ён адчыняе клетку і выпускае лятучую свінку на волю. Тая вылазіць з клеткі, распроствае як след крылы і... цмокае ката ў лоб. Сваім мокрым пятачком. Кот расчулены.
— Ладна табе ўжо, — кажа ён. — Ляці ўжо. Да сустрэчы ўжо.
Прылятай назад, як захочацца. Не забывайся.
Свінка лопае крыламі. Вакно расчынена. Міг — і няма яе. Дзе ж яна? Проста растала ў блакіце нябёсным, пад хмарамі.
Паляцела — проста ў вырай. У тую цёплую, паўднёвую краіну, дзе зімуюць буслы, ластаўкі і... лятучыя свінкі.
Паны вяртаюцца дахаты — а свінкі няма. Яны страшэнна абураныя, крычаць, галёкаюць, рукамі махаюць, з дзедавай стрэльбы гарохам страляюць. Хто скраў свінку? Вядома, віна падае на ката Буркуна.
— Гэта ён яе выпусціў, — здагадваецца пан Кубліцкі. — Не, гэта ён яе з'еў, — адгукаецца пан Заблоцкі і раз'юшана круціць вачыма, як ён гэта ўмее. — Зжэр з косткамі, скурай і пятачком. Хаця б калядаў пачакаў, кацяра несумленная! Прэч яго з хаты!
Гэта ён пагарачыўся. Як жа яны без такога ганаровага ката. Ужо звыкліся з ім. Але слова праказалася. Кот пакрыўдзіўся. — Што ж, панове, — з гонарам кажа ён і па-шляхецку падрыгвае хвастом. — Дзякую вам. Іншае ласкі я ад вас і не чакаў. Ну і хай. Пайду. Мне даўно ўжо хацелася свет паглядзець, сябе паказаць. Здаровы бывайце, мяне не забывайце.
Махнуў хвастом на развітанне і пайшоў. Мышы хацелі былі за ім увязацца, але ён ім не дазволіў.
— Заставайцеся тут, — загадвае ён ім. — Трэба быць патрыётамі роднай хаты. Некаму ж і застацца трэба. А я калі-небудзь вярнуся.
Гэткім чынам паны зноў застаюцца адны.
ПОКАЗКА ДЗЕВЯТАЯ
ЗДАРЭННЕ НА ДЗЯДЫ
Засталіся паны адны. Мышы, вядома, не лічацца. А тут настаюць халодныя цёмныя восеньскія ночы. А тут — неўраджай рэпы, так што паны не могуць выручыць за рэпу талеры і накупляць у Смургонях ячных крупаў, мёду, гарэхаў, віна, усялякага іншага, каб як след сустрэць Дзяды.
От ужо вы, напэўна, ведаеце, як і дзеля чаго святкуюцца Дзяды — адно з найвялікшых святаў на нашае зямельцы. На гэтае свята, кажуць, жывыя сустракаюцца з памерлымі. Якім чынам?
Вось людзі ўвечары сядаюць за святочныя сталы, запальваюць свечкі, частуюцца поснымі стравамі, узгадваюць сваіх нябожчыкаў — хто дзядулю, хто прабабку — хто каго памятае. І дзяды, нябачныя, святкуюць поруч з намі. Часам і вестку могуць пра сябе перадаць. Задрыжыць язчык свечкі, затрымціць ад нябачнага подыху — гэта, пэўна, азваўся ваш памерлы родзіч.