Святочная пачостка застаецца на ўсю ноч на стале — дзяды частуюцца пасля вас, балююць уначы.
У паноў Кубліцкага ды Заблоцкага ёсць вялікая нагода адзначаць Дзяды — у іх мноства родзічаў, чые партрэты па-ранейшаму аздабляюць красны кут у хаце. Але адна бяда — грошай мала. А паны хацелі б наладзіць пышную пачостку ў гонар сваіх шматлікіх продкаў — накупляць усяго ды наесціся, перапрашаю, ад пуза, ды так, каб і продкам перапала, каб не крыўдавалі. А тут не выпадае. То яны ў вялікай скрусе. А сці пла святкаваць паны не могуць.
То пан Заблоцкі (такі гарачы!), павярнуўшыся тварам да паноў Крыштапа Халімона, Мацея, Цыкмуна, Маўры, Анупрэя, Піліпа Супрона Кубліцкіх, Рустыма, Рахвала, Ходара Язэпа, Самойлы Заблоцкіх ды іншых, мужчынскага ды жаночага полу, будзе голасна так казаць:
— Маўчыце! Не глядзіце! Што гледзіцё? Не будзе вам свята! Не будзе куцці! Не будзе чаркі! Не будзе і не будзе! Не, не і не! І перастаньце зіркаць на нас галоднымі вачыма! Гэта ён дарэмна так казаў. Ад роспачы, вядома, — што не можа бацькоўскую суботу стрэць як належыць. Што не мае чаго раскошнага на стол паставіць. Але гэта трэба было далікатна растлумачыць. А ён — накрычаў, накрычаў... Дзяды пакрыўдзіліся. Гэта было бачна па іхніх вачох, якімі яны глядзелі на пана Кубліцкага ды пана Заблоцкага з партрэтаў. Глядзелі пан Крыштап Халімон, Мацей, Цыкмун, Маўр, Анупрэй,Піліп Супрон Кубліцкія, Рустым, Рахвал, Ходар Язэп, Самойла Заблоцкія ды іншыя, мужчынскага ды жаночага полу.
Паны святло пагасілі ў пакоі — а яны ўсё адно глядзяць. Здаецца, што з цемры бліскаюць іхнія вочы, і не голад у іх, а дакор, смутак, гнеў. Маўляў, да чаго дакаціліся, пустадомкі! Паны на лавы палеглі, а спаць не могуць пад гэтымі позіркамі. Дый вусцішна стала наўкол. Ноч глухая, восеньская, без месяца, без зорак. Быў бы снег — і то весялей было б неяк. А тут яшчэ ў мёртвай цішы нейкі звер зароў у дуброве, за рэчкай Парэчкай. Хто такі? Можа, ізноў Цмок, якім абярнулася кураня ад Куры Шчабятуры (чытай папярэднюю кнігу)?
Пароў той звер — і зноў мёртвая ціша. І вось у гэтай цішы, у гэтай цемры знадворку раздаецца выразны басавіты голас: — Дзе гэтыя шалапуты? Дзе гэтыя пустадомкі? Дзе гэтыя няветлыя нашчадкі? А ну, выходзь на двор — размаўляць будзем!!!
Паны проста млеюць ад жаху. Гэта табе нават не партрэты, што са сцяны зіркаюць. Гэта нешта такое пагрозлівае і страшлівае, што нават пан Заблоцкі адчувае, як на ягонай лысай галаве падымаюцца дыбам валасы, якіх няма. А пану Кубліцкаму мроіцца, што ў яго па спіне не мурашкі, а халодныя жабы прабеглі.
Голас тымчасам басавіта і крыху насмешліва працягвае:
— Чаго не выходзіце? Штаны не апранеце ад страху? Дык вы яшчэ і баязліўцы? Вось дык шляхта!
Гэта не жарты — шляхецкі гонар закрануты. Пан Кубліцкі, перамогшы ікаўку, ганарліва кажа:
— Хто гэта штаны не можа апрануць? Вось я, калі ласка... апрануў ужо...
— Вось і добра, пане, — раздаецца з цемры голас пана Заблоцкага. — А я аніяк папругі не магу адшукаць. Выйдзі-ка, пане на ганак, раз ты першы апрануўся. Зірні, які галган там шляхту абражае ды дай яму перцу з імберцам! А я потым выйду і яшчэ дабаўлю.
Пан Кубліцкі прыкусіў быў язык, але што паробіш? Сказанае слова за хвост не зловіш. Пан Кубліцкі бярэ качарэжку і няроўнай ступой выходзіць за дзверы.
І адразу чуецца грук — важкі такі грук, як быццам нехта некага па лабаціне ёмка ўпляжыў. «Малайчына, пане Кубліцкі, — радуецца пан Заблоцкі. — Як ён яму ўлялюшчыў качаргой!». Каму «яму» ён яшчэ не паспявае падумаць, таму што тут вяртаецца пан Кубліцкі, трымаючыся за галаву. Запальвае свечку і пры яе агеньчыку аглядае свой лоб. На ім — ладны гузак, з паўяблыка памерам. — Яно... гэта самае... б'ецца... — мармыча ён. — А пан што, зломак? Не мог з ім паквітацца? — Каб жа бачыў я, з кім... — буркае пан Кубліцкі. — Бяры, пане, качарэжку, ды сам ідзі квітайся. Калі, вядома, не баішся, — з'едліва дадае ён.
Гэтага дастаткова, каб пан Заблоцкі запыхкаў, зафукаў, як імбрык з гарбатай, ухапіўся за качарэжку і выскачыў за дзверы, як апечаны, моцна імі ляснуўшы. І адразу ж пан Кубліцкі чуе два ўдары: бэнц! бэнц!
«Гэта, знацца, першы раз яму ўрэзалі, а другім разам ён урэзаў... — раздумвае пан Кубліцкі. — Або не так? Або наадварот?»
З'яўляецца пан Заблоцкі, маўклівы і змрочны, як хмара, і таксама за лоб трымаецца. А на ілбе ў яго не адзін, а два гузы, па баках, як рогі, і вялізазныя, па аранжыку кожны. — І пану таксама перапала? — так і ахнуў пан Кубліцкі. — Ды яшчэ двойчы?!
— А што, і табе хочацца? — адказвае пан Заблоцкі. — Ідзі за дзверы — атрымаеш. У іх яшчэ ёсць.