– Але ж гэта не адбіткі падэшваў, – адзначыў я.
– І таму гэтыя сляды яшчэ больш для нас каштоўныя! Такое ўражанне, што гэта адбітак драўлянага пратэза. Глядзіце, на падаконні выразны след падэшвы – цяжкога чаравіка з шырокім металічным абцасам, а побач – след пратэза.
– Значыць, гэта быў чалавек з драўлянай нагой.
– Менавіта. Але разам з ім тут пабываў яго вельмі спрытны і ўмелы памочнік. Вось вы б залезлі па гэтай сцяне, доктар?
Я зірнуў у адчыненае акно. Месяц усё яшчэ ярка асвятляў гэты рог дома. Мы знаходзіліся на вышыні добрых шасцідзесяці футаў ад зямлі, і наколькі я мог бачыць, на цаглянай сцяне не было ніякай апоры, нават шчылінкі для нагі.
– Гэта цалкам немагчыма! – адказаў я.
– Аднаму і праўда немагчыма. Але ўявім сабе, што тут стаіць ваш сябар і дапамагае вам падняцца, апусціўшы зверху надзейную вяроўку, якую мы бачым у куце, і замацаваўшы яе канец на вялікім круку ў сцяне. Тады, калі вы моцны чалавек, то зможаце ўскараскацца сюды нават з драўлянай нагой. Потым вы такім жа чынам спусціцеся ўніз, ваш памочнік зноў скруціць вяроўку, адвяжа яе ад крука, зачыніць акно на засаўку і выберацца з дому гэтак жа, як і ўвайшоў. І вось яшчэ дробная дэталь, – працягнуў ён, паказваючы на вяроўку, – наш прыяцель з драўляным пратэзам не марак, хаця і някепска ўмее караскацца. Рукі ў яго зусім не загрубелыя. З дапамогай лупы я знайшоў некалькі слядоў крыві, у асноўным на канцы вяроўкі, і з гэтага раблю выснову, што ён з вялікай хуткасцю саслізнуў уніз і садраў на далонях скуру.
– Усё гэта добра, – сказаў я, – але тады справа яшчэ больш ускладняецца. Як наконт загадкавага памочніка? Якім чынам ён трапіў у пакой?
– Так, памочнік, – задуменна паўтарыў Холмс. – Ёсць у ім, у гэтым памочніку, штосьці цікавае. Яго прысутнасць выносіць справу за межы банальнага. Здаецца мне, што ён скажа новае слова ў гісторыі айчыннай крыміналістыкі, хаця падобныя выпадкі мелі месца ў Індыі і, калі мне не здраджвае памяць, у Сенегамбіі*.
– Але як ён сюды трапіў? – паўтарыў я сваё пытанне. – Дзверы зачыненыя, акно недасягальнае. Можа, праз комін?
– Не, адтуліна занадта вузкая, – адказаў ён. – Такую магчымасць я ўжо разгледзеў.
– І як жа тады?
– Вы так і не хочаце ўжыць мой метад, – сказаў Холмс, качаючы галавой. – Колькі разоў я казаў вам: выключыце ўсе немагчымыя варыянты, і той, што застанецца, хай сабе і неверагодны, будзе праўдай. Мы ведаем, што ён не прыйшоў праз дзверы, праз акно ці праз комін. Таксама мы ведаем, што ён не мог тут схавацца, бо хавацца няма дзе. Ну і як ён сюды трапіў?
– Праз дзірку ў даху! – усклікнуў я.
– Менавіта! Ён проста мусіў забрацца ў пакой такім чынам. Калі вы зробіце ласку і патрымаеце лямпу, мы перанясем расследаванне трошкі вышэй, у сакрэтны пакой, дзе захоўваўся скарб.
Ён падняўся па драбінках і, схапіўшыся дзвюма рукамі за бэльку, праціснуўся на гарышча. Потым, лежачы на жываце, узяў лямпу і трымаў яе, пакуль падымаўся я.
Мы апынуліся ў памяшканні даўжынёй калі дзесяці футаў і шырынёй каля шасці. Яго падлогу ўтваралі бэлькі, паміж якімі ляжаў тонкі слой тынкоўкі і дранкі, а таму ісці па ёй можна было толькі пераступаючы з адной папярочкі на іншую. Столь была двухсхільная і заканчвалася каньком: відавочна, гэта быў унутраны бок даху. У пакоі не было ніякай мэблі, на падлозе ляжаў пыл, які збіраўся тут гадамі.
– Калі ласка, вось і наш адказ, – сказаў Шэрлак Холмс, дакранаючыся да пахілай сцяны. – Тут ёсць люк, які вядзе вонкі. Націскаем сюды – і апынаемся на даволі пакатым даху. Значыць, першы злачынца трапіў у пакой менавіта адсюль. Давайце зірнем, ці не пакінуў ён якіх слядоў.
Ён паставіў лямпу на падлогу, і я другі раз за гэты вечар убачыў на яго твары здзіўлены і нават уражаны выраз. Зірнуўшы ў тым кірунку, што і ён, я схаладзеў ад жаху. Падлога была густа пакрытая выразнымі, добра бачнымі і дасканала акрэсленымі адбіткамі голай стапы, але яна была не менш чым удвая карацейшая за звычайную чалавечую падэшву.
– Холмс, – шэптам сказаў я, – увесь гэты жах зрабіла дзіця.
Да Холмса ўжо вярнулася вытрымка.
– Я на хвілінку страціў раўнавагу, – сказаў ён, – але гэта цалкам натуральна. Памяць падвяла мяне: я мусіў гэта прадбачыць. Больш мы тут нічога не знойдзем. Давайце спускацца.
– Дык што вы думаеце пра гэтыя адбіткі? – прагна спытаў я, калі мы зноў апынуліся ў пакоі Барталам’ю Шолта.
– Дарагі мой Ўотсан, паспрабуйце паразважаць самі, – крыху нецярпліва сказаў ён. – Вы ведаеце мае метады. Выкарыстайце іх – будзе цікава параўнаць нашыя вынікі!
– Я не магу прыдумаць нічога, што патлумачыла б усе факты, – прамовіў я.
– Хутка зразумееце, – адрэзаў ён. – Думаю, тут не засталося нічога цікавага, але праверу яшчэ раз.