– Ага, і пасля гэтага мярцвяк вельмі прадбачліва падняўся і зачыніў дзверы з сярэдзіны.
– Хм… І праўда, трошкі не сыходзіцца. Тады давайце зірнем на справу з гледзішча здаровага сэнсу. Мы ведаем, што гэты Тадэвуш Шолта прыйшоў да брата, і яны пасварыліся. Яшчэ мы ведаем, што брат памёр, а скарб знік. Пасля адыходу Тадэвуша брата не бачылі. У ложку ніхто не спаў. Тадэвуш, відавочна, вельмі ўсхваляваны. Выгляд яго, мякка кажучы, даверу не варты. Вы бачыце, як я сплятаю вакол Тадэвуша сетку? І сетка мая пачынае сцягвацца.
– Але вы пакуль яшчэ не ведаеце ўсіх фактаў, – заўважыў Холмс. – Гэтая калючка была ўторкнутая ў галаву нябожчыка – след ад уколу яшчэ бачны. У мяне ёсць усе падставы лічыць, што яна атручаная. Вось цыдулка з крамзолямі – яна ляжала на стале там жа, дзе і цяпер. Побач з ёй – дзіўная палка з каменным наканечнікам. Як усё гэта ўпісваецца ў вашую тэорыю?
– І вельмі нават упісваецца, – напышліва адказаў тоўсты дэтэктыў. – У доме куча індыйскіх дзівосаў. Тадэвуш прынёс гэтую штуку сюды, а калі калючка была атручаная, Тадэвуш мог скарыстаць яе для забойства, як любы іншы чалавек. Ну, а цыдулка – хутчэй за ўсё не больш чым падробка, звычайная падманка. Вось толькі засталося пытанне, як ён адсюль выйшаў. Ах так, канечне ж, праз пралом у столі!
Надзвычай энергічна для на чалавека з такой камплекцыяй Джонс ускараскаўся па драбінках і праціснуўся на гарышча, пасля чаго мы адразу ж пачулі яго пераможныя паведамленні пра новую знаходку – люк.
– Можа, яшчэ што знойдзе, – сказаў Холмс, паціснуўшы плячыма. – І ў яго здараюцца пробліскі розуму. ll n’y a pas des sots si incommodes que ceux qui ont de l’esprit![3]
– Вось бачыце! – сказаў Этэлні Джонс, зноў з’яўляючыся на драбінках. – Факты заўсёды лепшыя за любую тэорыю. Усе мае меркаванні пацвердзіліся. З гарышча на дах вядзе люк, які, дарэчы, нават прачынены.
– Гэта я адчыніў яго.
– Што, праўда? Вы, значыць, яго таксама заўважылі? – Джонса гэтае адкрыццё відавочна засмуціла. – Але хто б яго ні знайшоў, цяпер мы ведаем, як наш злачынца выбраўся вонкі. Інспектар!
– Сэр? – пачулася з калідора.
– Папрасі містэра Шолта прайсці сюды… Містэр Шолта, я абавязаны папярэдзіць вас, што ўсе вашыя словы могуць быць выкарыстаныя супраць вас. Імем каралевы я арыштоўваю вас як падазраванага ў забойстве брата.
– Ну вось! Хіба я не казаў?! – ускрыкнуў бедны чалавечак, выцягваючы да нас рукі і гледзячы то на мяне, то на Холмса.
– Не хвалюйцеся, містэр Шолта, – прамовіў Холмс. – Думаю, я здолею зняць з вас абвінавачанне.
– Не абяцайце так шмат, містэр тэарэтык, не абяцайце так шмат! – абарваў яго дэтэктыў. – Гэта можа аказацца складанейшым, чым вам здаецца.
– Містэр Джонс, я не толькі здыму з яго абвінавачанне, але і зраблю вам падарунак, назваўшы імя аднаго з двух злачынцаў, што былі тут мінулай ноччу, а таксама апісаўшы яго выгляд. У мяне ёсць усе падставы меркаваць, што завуць яго Джонатан Смол. Гэта малаадукаваны рухавы чалавек нізкага росту, у яго няма правай нагі, замест якой ён носіць драўляны пратэз, стаптаны з вонкавага боку. Яго левы чаравік тупаносы, з грубай падэшвай і жалезнай дужкай на пятцы. Ён былы арыштант, вельмі загарэлы. Узрост сярэдні. Думаю, гэтыя прыкметы вам дапамогуць, да таго ж у яго на далонях моцна ссаджаная скура. Што да другога начнога госця…
– Ага, быў, значыць, яшчэ і другі? – насмешліва пацікавіўся Этэлні Джонс, тым не менш уражаны, як я заўважыў, дэталёвасцю апісання.
– Гэта досыць цікавая асоба, – працягнуў Холмс, паварочваючыся на пятках. – Спадзяюся, што пройдзе няшмат часу, перш чым я змагу пазнаёміць вас з гэтай парачкай. Ўотсан, на пару словаў.
Ён вывеў мяне на лесвічную пляцоўку.
– Гэтае нечаканае здарэнне, – сказаў ён, – прымусіла нас забыць пра першапачатковую мэту нашага візіту.
– Я падумаў акурат пра тое самае, – пагадзіўся я. – Міс Морстэн не павінная заставацца ў гэтым страшным доме.
– Безумоўна. Праводзьце яе дахаты. Яна жыве з місіс Сэсіл Форэстэр на Лоўэр-Кэмбервэл, гэта досыць блізка. Калі вы вырашыце вярнуцца, я буду чакаць вас тут. Ці, можа, вы стаміліся?
– Зусім не. Не думаю, што змагу спакойна заснуць, пакуль не даведаюся пра гэтую фантастычную справу як мага болей. Я пабачыў у жыцці нямала жорсткасці, але даю вам слова, што пасля сённяшняга шэрагу неверагодных нечаканак мае нервы проста на мяжы. Тым не менш калі ўжо я зайшоў так далёка, то хачу разам з вамі давесці справу да канца.