Волгін падаў каманду спыніцца. Водгулле апошніх гукаў чужога голасу замерла ў цяснінах. Стала надзвычай ціха і неяк трывожна. Секунды цягнуліся марудна і гэтак жа марудна, быццам нехаця, складваліся ў хвіліны. Людзі з хваляваннем, затаіўшы дыханне, чакалі, што будзе далей. А таго, хто падаў голас, усё не было. Андрэй нецярпліва паварушыўся, адкрыў быў рот. Волгін ледзь паспеў зрабіць жэст перасцярогі. I ў гэты момант з крайняй пячоры высунулася галава: кудлатая, з зарослым валасамі, зморшчаным тварам, на якім ярка блішчалі вялікія і, як здалося касманаўтам, разумныя вочы. Іх позірк, здавалася, пранізваў людзей наскрозь у нямым запытанні: хто вы і адкуль? У ім не было ні страху, ні нават здзіўлення, нібы ён даўно чакаў сустрэчы з людзьмі.
— Дык вось ты які, чалавек Мегі! — Волгін не мог адарваць вачэй ад гэтага суровага твару. Апамятаўшыся, загадаў робату: — Пераклад! — Пачакаўшы крыху, хрыпла спытаў: — Хто ты, жыхар Мегі?
Нягледзячы на ўсю значнасць моманту, Андрэй не стрымаў усмешкі і, хоць ніхто старонні пачуць яго не мог, сцішыўшы голас, сказаў:
— Гэта ён павінен у нас пытацца, хто мы? Ён — жыхар Мегі. Гаспадар.
Істота зрабіла крок наперад — нязграбная, з непрапарцыянальна доўгімі рукамі і нагамі і кароткім тулавам.
Нахіліўшы галаву, мяганін слухаў механічны голас робата-перакладчыка.
— Мы ведаем пра вашу бяду, — пачакаўшы трохі, зноў загаварыў Волгін, — і мы прыйшлі, каб даведацца, ці не можам чым дапамагчы.
Істота слухала, не рэагуючы.
— Не тое, не тое, — нездаволена прамовіў Волгін. — Як сказаць, каб ён зразумеў?
Не адзін раз яны ўяўлялі сабе, як некалі сустрэнуцца з разумнымі жыхарамі чужых планет, што скажуць ім, як наладзяць першы кантакт. А вось прыйшла пара, сустрэча, здаецца, адбылася, і ўсё атрымліваецца неяк не так, як думалася раней. Знаёмства яўна не ўдавалася.
Андрэй падышоў да Волгіна і, быццам баючыся, што мяганін пачуе, нахіліўшыся, сказаў:
— Можа, мова іншая стала. Тысяча гадоў…
— Здымкі! — коратка кінуў Волгін.
Задні робат, які быў яшчэ і насільшчыкам, падаў здымак, зроблены ў знойдзеным горадзе. Андрэй паказаў яго мяганіну. У вачах мяганіна бліснуў агеньчык. Нібы ратуючыся ад нечага страшнага, ён засланіўся ад здымка рукамі.
— Мы вашы сябры, — Волгін дакрануўся да сваіх грудзей.
Робат, павольна і дакладна вымаўляючы гукі, паўтарыў фразу на мове Мегі.
Мяганін разгублена перавёў позірк з робата на Волгіна, потым зноў на робата.
— Мы вашы сябры, — паўтарыў Волгін.
Мяганін паказаў на здымак, які трымаў Андрэй, і загаварыў:
— Там смерць! Там смерць!
— Мы яе знішчым, — адказаў Волгін, быццам працягваючы даўнюю размову і не заўважаючы нават, што мяганін нарэшце сказаў першую фразу.
— Смерць перамагчы нельга, — і такая туга пачулася ў яго нізкім да хрыпаты голасе, што людзі аж уздрыгнулі, нібы самі сталі са смерцю тварам у твар.
— Мы перамаглі смерць, — першым схамянуўся Андрэй.
Мяганін падышоў да яго, дакрануўся да скафандра, памацаў гермашлем і сказаў:
— Смерць мацнейшая за вас.
Андрэй зірнуў на Волгіна. Той, зразумеўшы, згодна кіўнуў. Андрэй адкінуў гермашлем, на поўныя грудзі ўдыхнуў свежае і чыстае горнае паветра. Яно мела ў сабе і пах азону, і нейкі незнаёмы, прыемны водар, ад якога на імгненне закружылася галава. Але Андрэю не было калі аналізаваць уласныя адчуванні. Ён зірнуў на мяганіна і ўсміхнуўся, усім сваім выглядам падкрэсліваючы, што нічога небяспечнага няма.
Цень роздуму прамільгнуў па твары мяганіна. Ён пастаяў крыху, задумлівы і, здавалася, далёкі ад усяго. Потым рашуча адышоў убок, адкрываючы ўваход у пячору.
Гэта выглядала як дазвол, запрашэнне, і людзі, захапіўшы з сабой робата-перакладчыка, увайшлі.
Убранне пячоры было сціплае, нават беднае. Можна было падумаць, што яны трапілі ў жыллё першабытнага чалавека Зямлі. Шкура-посцілка, нешматлікі керамічны посуд. I толькі металічная зброя не пасавала да выгляду пячоры.
Людзі пакланіліся гаспадару, які ўвайшоў следам за імі, і назвалі сябе. Выслухаўшы пераклад, мяганін крыху падумаў і вымавіў:
— Рашат.
Робат добрасумленна паведаміў: «Апошні». Волгін сур’ёзна папрасіў мяганіна паўтарыць сваё імя і адключыў на хвіліну робата. У цішыні пячоры выразна прагучала: «Рашат».